Loãng xương - căn bệnh này không chỉ ảnh hưởng đến người cao tuổi mà ngày càng xuất hiện ở những người trẻ do lối sống ít vận động và chế độ dinh dưỡng thiếu hụt canxi, vitamin D. Khi xương trở nên giòn, dễ gãy, những hoạt động đơn giản hàng ngày cũng có thể trở thành một nguy cơ lớn. Vậy loãng xương là gì, nguyên nhân do đâu và làm thế nào để phòng tránh? Hãy cùng tìm hiểu để bảo vệ sức khỏe xương khớp ngay từ hôm nay!
1. Loãng xương là gì?
Loãng xương là bệnh xương chuyển hóa tiến triển làm giảm mật độ xương, kèm suy giảm cấu trúc xương. Loãng xương xảy ra khi quá trình tạo xương mới không theo kịp quá trình hủy xương, dẫn đến giảm mật độ và khối lượng xương. Tình trạng bệnh lý đặc trưng bởi xương yếu đi, khiến xương giòn hơn và dễ gãy hơn, những vị trí dễ gãy phổ biến như: cột sống lưng, khớp háng, cổ tay.
2. Nguyên nhân
Lão hóa là nguyên nhân phổ biến nhất. Ngoài ra còn nhiều các yếu tố nguyên khác như thay đổi nội tiết tố (ví dụ, mãn kinh ở phụ nữ, testosterone thấp ở nam giới), thiếu canxi và vitamin D, phốt pho, magiê…Lối sống ít vận động, hút thuốc lá và uống nhiều rượu hoặc thiếu tập thể dục chịu lực cũng là nguyên nhân dẫn đến loãng xương. Bên cạnh những nguyên nhân nêu trên, một số loại thuốc nhất định (ví dụ, corticosteroid) và tiền sử gia đình có loãng xương hoặc di truyền cũng là một trong những nguyên nhân gây ra bệnh. Người da trắng và người châu Á có nguy cơ mắc loãng xương cao hơn các nhóm khác.
3. Triệu chứng của bệnh
Thường không có triệu chứng cho đến khi xảy ra gãy xương.
Đau lưng (do đốt sống bị gãy hoặc sụp).
Giảm chiều cao theo thời gian.
Tư thế khom lưng (gù).
Gãy xương thường xuyên, đặc biệt là ở hông, cột sống hoặc cổ tay.
4. Chẩn đoán và điều trị
Phương pháp tiêu chuẩn để xác định loãng xương là đo hấp thụ tia X năng lượng kép (DXA). Đây là kỹ thuật chụp X-quang chuyên biệt giúp đo mật độ khoáng của xương, thường được áp dụng cho các đối tượng sau:
+ Tất cả phụ nữ ≥ 65 tuổi
+ Phụ nữ từ mãn kinh đến 65 tuổi có các yếu tố nguy cơ, bao gồm tiền sử gia đình mắc bệnh loãng xương, chỉ số khối cơ thể thấp và sử dụng thuốc lá và/hoặc thuốc có nguy cơ mất xương cao (ví dụ: corticosteroid, thuốc ức chế aromatase)
+ Bệnh nhân (nam và nữ) ở mọi độ tuổi bị gãy xương do loãng xương
+ Bệnh nhân có bằng chứng hình ảnh về mật độ chất khoáng xương giảm hoặc xẹp đốt sống không triệu chứng phát hiện tình cờ trên hình ảnh
+ Bệnh nhân có nguy cơ loãng xương thứ phát.
+ Xét nghiệm máu để kiểm tra nồng độ canxi, vitamin D và hormone.
Điều trị loãng xương
- Phương pháp không sử dụng thuốc: Thay đổi yếu tố nguy cơ nhằm giảm nguy cơ loãng xương, và gãy xương do loãng xương, bao gồm: tập thể dục đeo tạ, cai thuốc lá, hạn chế uống rượu, phòng ngừa ngã.
- Phương pháp sử dụng thuốc:
+ Bổ sung canxi và vitamin D
+ Thuốc chống tiêu xương (ví dụ: bisphosphonates, liệu pháp thay thế hormone, thuốc điều biến thụ thể estrogen chọn lọc, chất kích hoạt thụ thể của thuốc ức chế phối tử kappaB [RANK] [denosumab])
+ Các chất đồng hóa (ví dụ, các hormon tuyến cận giáp (PTH) tương tự như teriparatide và abaloparatide)
+ Romosozumab, một kháng thể đơn dòng chống lại sclerostin với cả tác dụng chống trượt và đồng hóa
Mục tiêu điều trị loãng xương là bảo vệ khối lượng xương, ngăn ngừa gãy xương, giảm đau, và duy trì chức năng. Tốc độ mất xương có thể được làm chậm lại bằng cách dùng thuốc, nhưng việc bổ sung đủ canxi và vitamin D và hoạt động thể chất là rất quan trọng để duy trì mật độ khoáng xương tối ưu. Điều chỉnh các yếu tố nguy cơ có thể thay đổi được.
5. Điều trị các biến chứng của bệnh loãng xương
Những biến chứng do loãng xương có thể gây đau hoặc gãy xương tùy theo cấp độ bệnh. Để điều trị các biến chứng cần dùng nhiều phương pháp khác nhau.
- Điều trị đau: Điều trị dựa vào bậc thang giảm đau của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) kết hợp Calcitonin.
- Điều trị gãy xương: Bác sĩ sẽ áp dụng những phương pháp điều trị như đeo nẹp, bơm xi măng vào thân đốt sống, thay đốt sống nhân tạo. Một số trường hợp bác sĩ có thể cân nhắc phẫu thuật thay xương hoặc thay khớp nếu có chỉ định.
- Điều trị lâu dài
Ngoài những phương pháp trên, để nâng cao hiệu quả điều trị, người bệnh sẽ cần thực hiện việc điều trị lâu dài như:
- Theo dõi, tuân thủ tốt các chỉ định của bác sĩ trong suốt quá trình điều trị.
- Kiểm tra lại mật độ xương định kỳ để đánh giá kết quả điều trị.
- Người bệnh loãng xương nên được điều trị lâu dài trong khoảng 3 – 5 năm. Sau đó, bác sĩ sẽ cần đánh giá lại tình trạng bệnh để đưa ra hướng điều trị tiếp theo.
6. Cách phòng tránh loãng xương
Để làm chậm và phòng ngừa loãng xương, ngoài việc xác định nguyên nhân thứ phát gây loãng xương, bạn cần lưu ý:
- Bổ sung đủ canxi và vitamin D cho cơ thể thông qua chế độ ăn uống, tham khảo bác sĩ để được tư vấn các loại viên uống bổ sung phù hợp.
- Người trong nhóm đối tượng nguy cơ nên được đo loãng xương để kiểm tra và sớm phát hiện ra dấu hiệu loãng xương.
- Thường xuyên tập thể dục với cường độ phù hợp để xây dựng một hệ xương chắc khỏe, tăng sự dẻo dai cho cơ bắp, đặc biệt là với người lớn tuổi.
- Không hút thuốc lá, lạm dụng rượu bia và các chất kích thích để tránh gây hại đến xương khớp.
- Khi xuất hiện các vấn đề cơ xương khớp (đau xương khớp, đau cơ bắp, chuột rút thường xuyên…), bạn nên đi đến bệnh viện để được thăm khám và điều trị kịp thời.
- Tránh lạm dụng thuốc giảm đau, chống viêm xương khớp, đặc biệt là corticoid. Lạm dụng các thuốc này có thể làm tình trạng loãng xương thêm trầm trọng, dẫn tới những biến chứng nguy hiểm.
- Thận trọng khi sinh hoạt và làm việc, tránh xảy ra các tai nạn đáng tiếc.
7. Cách chăm sóc người bệnh
7.1 Chế độ dinh dưỡng cho người loãng xương
Người bệnh loãng xương nên có chế độ ăn uống lành mạnh để kiểm soát, ngăn ngừa bệnh tiến triển, hỗ trợ điều trị bệnh tốt nhất.
Nguyên tắc dinh dưỡng cho người bệnh loãng xương cần phải đảm bảo đủ lượng vitamin, khoáng chất, canxi.
Ưu tiên chọn các nguyên liệu thực phẩm tươi sạch.
Khi chăm sóc người bệnh lớn tuổi, người nhà nên nghiền nhỏ thức ăn, chia nhỏ thành nhiều bữa ăn trong ngày. Ngoài ra, người lớn tuổi thường khó hấp thụ dưỡng chất bởi hệ tiêu hóa đã bị lão hóa. Vì thế, người nhà có thể trao đổi với bác sĩ về việc bổ sung thuốc bổ, thực phẩm chức năng cho người bệnh.
7.2 Vận động cơ thể
Người bệnh loãng xương khi tập thể dục nên lưu ý khởi động trước khi tập và thư giãn cơ thể sau khi tập. Trước khi tập, bạn cần khởi động khoảng 10 – 15 phút với các động tác đơn giản như đứng lên ngồi xuống, chạy bộ tại chỗ. Sau khi tập, người bệnh hãy thư giãn cơ thể khoảng 5 – 10 phút bằng cách thả lỏng toàn thân kết hợp hít thở sâu. Ngoài ra, người bệnh cao tuổi nên tránh những bài tập có lực tác động mạnh lên xương, đặc biệt là các bài tập thay đổi tư thế đột ngột.
7.3 Phòng tránh té ngã
Té ngã là tình huống vô cùng nguy hiểm đối với người bệnh loãng xương. Vì thế, trong sinh hoạt hằng ngày, người bệnh cần lưu ý:
- Hạn chế ra ngoài một mình, không di chuyển trên nền đất trơn trượt, nhiều đá, sỏi, gập ghềnh.
- Đảm bảo tất cả các khu vực trong nhà luôn có đủ ánh sáng.
- Sàn nhà nên khô ráo, sạch sẽ, gọn gàng. Có thể dùng thảm hay làm sàn gỗ để tránh trơn trượt, hạn chế nguy cơ té ngã cho người bệnh.
- Lắp thêm tay vịn ở cầu thang hay nhà tắm. Người nhà nên ở bên cạnh người bệnh để hỗ trợ di chuyển đi lên xuống cầu thang hay khi có việc cần thiết.
- Người bệnh nên đi giày có đế chống trượt.
- Người bệnh cao tuổi nên cẩn trọng khi dùng những loại thuốc có tác dụng gây hoa mắt, chóng mặt vì có thể ảnh hưởng tới vận động, dễ gây té ngã.
- Thường xuyên tái khám định kỳ
Quá trình điều trị loãng xương có thể kéo dài khoảng 3 – 5 năm. Người bệnh nên duy trì thói quen thăm khám định kỳ, sử dụng thuốc theo hướng dẫn từ bác sĩ, đo lại mật độ xương sau mỗi 1 – 2 năm. Điều này sẽ giúp đánh giá tiến triển của bệnh và khả năng đáp ứng với điều trị. Qua kết quả thăm khám, bác sĩ sẽ đánh giá tổng thể tình trạng bệnh, mức độ loãng xương, từ đó đưa ra hướng điều trị tiếp theo.
Khoa Chấn thương Chỉnh hình Bệnh viện Sante chuyên thăm khám và điều trị bệnh lý về cơ xương khớp, dây chằng, sụn và các mô mềm xung quanh. Phẫu thuật thay khớp được triển khai thường quy tại Sante, nhiều người bệnh phục hồi nhanh, đi lại sau 24h.
Liên hệ ngay để được tư vấn và đặt lịch khám với các chuyên gia hàng đầu tại Bệnh viện Sante:
Địa chỉ: 11A Đinh Bộ Lĩnh, Phường 14, Quận Bình Thạnh, Thành phố Hồ Chí Minh
Hotline: (028) 2200 8686
Fanpage: www.facebook.com/benhviensante
Website: benhviensante.com